-
1 кирәк вакытта
-
2 кирәк чагында
-
3 кирәк чакта
-
4 кирәк
1. предик.; безл.1)а) на́до, ну́жно, необходи́мо, тре́буется (иметь кому-чему-л.)тагын өч укытучы кирәк — тре́буются ещё три учи́теля
безгә буш сүз түгел, эш кирәк — нам нужны́ не пусты́е слова́, а дела́
шулай кирәк, шулай булырга тиеш тә — так ну́жно, так и должно́ быть
син миңа кирәк(сең) — ты мне ну́жен
б) в сочет. с гл. на -рга на́до, ну́жно, необходи́мо, сле́дует; надлежи́т книжн., на́добно прост. (что-л. делать)уйлап карарга кирәк — на́до (сле́дует) поду́мать
чара күрергә кирәк — необходи́мо приня́ть ме́ры
сөйләшеп алырга кирәк — ну́жно поговори́ть
2) с условной ф. гл. (чаще с вспом. гл. булу) ви́димо, вероя́тно, по-ви́димому, возмо́жно, наве́рное, ка́жетсясалкын тигән булса (булырга) кирәк — ви́димо, простуди́лся
автобус сәгать бишләрдә килсә кирәк — авто́бус, возмо́жно, прибу́дет к пяти́ часа́м
ул бу турыда белсә кирәк — он, ка́жется (ви́димо), об э́том зна́ет
3) в сочет. с вопр. мест. и с ф. инфинитива на -мак,-мәк как тут; что тут, ра́звебу юлдан ничек бармак кирәк? — как тут прое́дешь по тако́й доро́ге?! что тут поде́лаешь?!
каян алмак кирәк? — отку́да возмёшь?
мондый суны ничек эчмәк кирәк — ра́зве мо́жно пить таку́ю во́ду?
кирәк нәрсә — ну́жная вещь
кирәк очракларда — в ну́жных слу́чаях
5) в знач. сущ.; в притяж. ф. на́добность, необходи́мость, нужда́; потре́бностьтормыш кирәкләрен кайгырту — позабо́титься о жите́йских ну́ждах
юл кирәкләрен әзерләү — пригото́вить доро́жные принадле́жности
•- кирәге килеп чыгу
- кирәге чыгып кую
- кирәгеннән артканы
- кирәгеннән артык
- кирәк булганда
- кирәк булу
- кирәге булу
- кирәк булып кую
- кирәге булып кую
- кирәк булса
- кирәк була калса
- кирәк була калганда
- кирәк булырдай булса
- кирәк вакытта
- кирәк чакта
- кирәк чагында
- кирәк кадәр
- кирәге кадәр••кирәге бар (иде) — пренебр. о́чень (уж) ну́жно; была́ нужда́!
кирәге бер тиен — пренебр. грош цена́ (кому-чему-л.), гроша́ ме́дного (ло́маного) не сто́ит
кирәген алу — получи́ть по заслу́гам; быть нака́занным; достава́ться на калачи́ (кому-л.)
кирәк бит — (ведь) на́до же
кирәк кайчан — всегда́, когда́ уго́дно, когда́ бы ни́ было; хоть когда́
кирәк кем дә — ка́ждый, любо́й
кирәк кем булсын — любо́й, кто уго́дно; кто бы ни́ был; хоть кто
- кирәгем исәкирәк нәрсә булсын — любо́й, како́й уго́дно; что бы ни́ было, хоть что
- кирәген бирү 2. союз1) перечисл.; книжн. и..., и..., как..., так и...трагедия жанры кирәк язучыдан, кирәк театр коллективыннан зур осталык таләп итә — жанр траге́дии тре́бует большо́го мастерства́ и (как) от писа́теля, и (так и) от коллекти́ва теа́тра
2) уступ. хоть..., хоть...кирәк бүген, кирәк иртәгә булсын — хоть сего́дня, хоть за́втра
3. частица усил.кирәк ачулан, кирәк үпкәлә — хоть серди́сь, хоть обижа́йся
кирәк барысын да алыгыз — хоть всё бери́те (забира́йте)
кирәк каян тап — хоть где найди́; найди́, где хо́чешь
кирәк бүген үк — хоть сего́дня же
-
5 тогда
нареч.1) ( не сейчас) ул вакытта, ул чакта2) ( в таком случае) алай булгач, алайса3) с союзами "когда", "если" шунда, шул вакыттакогда тебя отпускали, тогда надо было ехать — сине кайчан җибәрәләр иде, шул вакытта барырга кирәк иде
• -
6 шул
I мест. указ.(шуның, шуңа; шуны, шуннан, шунда)1) тот (та, то), э́тот (э́та, э́то)һаман шул бүлмәдә тора — всё (ещё) живёт в той ко́мнате
шул мәсьәләгә игътибар кирәк — необходи́мо внима́ние той зада́че
2) в сочет. с мест. "әнә", "менә" вот тот (та, то); вот э́тот (э́та, э́то)менә шул кешеләр — вот э́ти лю́ди
әнә шул эш — вот та рабо́та
3) в функ. обобщающего слова э́то, вот, вот э́токиңәшем шул - бу дуслыкны онытма — не забу́дь э́ту дру́жбу - вот мой сове́т
төп бурычыбыз - шул планны арттырып үтәргә — перевы́полнить план - вот э́то на́ша основна́я зада́ча
4) мест.; нареч. (то́чно) та́к же; тот (та́, то́, те́) жебарысы да шул — всё та́к же
йортлар да, урамнар да шул — и дома́, и у́лицы те́ же
5) в качестве союза в составе соотносит. слов кем..., шул кто..., тот ни, нәрсә..., шул что..., тоткем эшләми, шул ашамый — (посл.) кто не рабо́тает, тот не ест
II частицани теләсәң, шул бар — что хо́чешь, то есть (име́ется); что душа́ жела́ет, всё есть
1) утверд. ведь, жеул юк шул — его́ ведь (же) нет
монда урман һавасы шул — здесь же лесно́й во́здух
мин аны белмим шул — я же его́ не зна́ю
2) утверд.-усил. дабармадым шул — да, я не пошёл
кайткан шул — да, он верну́лся
бу эш җиңел түгел шул — да, э́то де́ло не лёгкое
•- шул гына
- шул дәрәҗәдә
- шул җирлектә
- шул кадәр
- шул кадәрле
- шул килеш
- шул хәлдә
- шул көнгә тикле
- шул рәвешле
- шул рәвешчә
- шул сәбәпле
- шул турыда
- шул хакта
- шул ук
- шул ук вакытта
- шул уңайдан
- шул хисаптан
- шул исәптән••шул кирәк — так его́ (её, их); так и на́до; по заслу́гам; туда́ и доро́га
- шул көй- шул көе
- шул көй белән -
7 надлежит
безл.; книжн.(кому-чему и с неопр.) тиеш, кирәк -
8 аеруча
1. нареч.1) осо́бенно, осо́бо, наибо́лее (важный, срочный, ценный, памятный, красивый, опасный); сугу́бо; кра́йнеаеру́ча кискен хәл — кра́йне о́строе положе́ние
аеру́ча зур куркыныч — осо́бо больша́я опа́сность
бүген аеру́ча эссе — сего́дня осо́бенно жа́рко
2) с осо́бым (осо́бенным) ( чем)аеру́ча тырышып — с осо́бым усе́рдием
аеру́ча кызыксынып укыган китаплар — кни́ги, прочи́танные с осо́бенным интере́сом
аеру́ча нечкәләп тикшерү — проверя́ть с осо́бой тща́тельностью
3) осо́бенно, осо́бо, в осо́бенности, особли́во прост., бо́льше всего́ (интересовать, беспокоить)спорт белән күбесенчә яшьләр, аеру́ча студентлар мавыга — спо́ртом увлека́ется преиму́щественно молодёжь, осо́бенно студе́нты
табигать җәй көне, аеру́ча июньдә матур була — приро́да краси́ва ле́том, в осо́бенности в ию́не
2. прил.яшьләр, аеру́ча кызлар, матур киенергә ярата — молодёжь лю́бит краси́во одева́ться, осо́бенно де́вушки
осо́бый, осо́бенныйаеру́ча тырышлык белән — с осо́бым усе́рдием
андый вакытта аеру́ча сизгерлек (саклык) кирәк — в таки́х слу́чаях тре́буется осо́бая чу́ткость (осторо́жность)
аеру́ча хезмәт күрсәткән өчен — за осо́бые заслу́ги
-
9 уйлашу
совм. от уйлауду́мать/поду́мать ( вместе); обду́мывать/обду́мать, обмозгова́ть, обсуди́ть, поразмы́слить ( вместе) || обду́мываниебуш вакытта уйлашыгыз — поду́майте на досу́ге
уйлашыгыз да сүзегезне әйтерсез — поразмы́слите вме́сте, пото́м вы́скажетесь
- уйлашып торууйлашырга кирәк — на́до поду́мать
См. также в других словарях:
плащ-палатка — Кирәк вакытта плащ та, палатка да булып хезм. итә тор. су үткәрмәс җилән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
резерв — 1. Кирәк вакытта тоту (файдалану) өчен сакланыла торган нәрсә; запас, хәзинә 2. Яңа көчләр, чаралар чыганагы 3. Сугыш хәрәкәтләре вакытында кирәкле очракта сугышка кертү өчен командир карамагында калдырыла торган хәрби көчләр 4. Гаскәри хезмәтне… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
вакыт — 1. Философиядә: материя яшәешенең объектив формасы 2. Нәр. б. секундлар, минутлар, сәгатьләр, еллар, гасырлар һ. б. ш. белән исәпләнә торган яшәеш арасы, дәвамлылыгы. Яшәеш дәвамлылыгын үлчәү берәмлеге җирле в. белән... 3. Нин. б. эшкә, шөгыльгә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
оныту — 1. Кем яки нәрсәне игътибар үзәгендә тотмау; хәтердән чыгару, күңелдә сакламау, искә төшермәү. Кирәк вакытта искә төшерә алмау 2. Очраклы рәвештә калдыру, үзең белән алмау. рәв … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чүп — I. 1. Өйдә, урамда һ. б. ш. урыннарда була торган ташландык, кирәкмәгән вак төяк кисәкләр, калдыклар 2. Берәр нәрсәне эшкәрткәндә барлыкка килгән вак кисәкләр, вак калдык. Нәр. б. бер кечкенә кисәге, бөртеге; кечкенә бер чит нәрсә күзгә чүп керү… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
вакытсыз — 1. Буш вакыты булмаган 2. Уңайсыз, җайсыз, тиешсез, көтелмәгән, башкаларның кирәге булмаган в. чакта. рәв. Тиешсез, җайсыз вакытта в. кергәнмен 3. Бик иртә яки бик соң. рәв. Тиешсез вакытта, соңлап кара төндә в. кем йөри? 4. Көтелгәннән бик иртә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тиз — рәв. 1. Зур тизлек белән, шәп, кызу (механик хәрәкәт белән башкарылган эш яки шөгыль тур.) 2. Кыска вакыт эчендә. Көттермичә, тоткарланмыйча. Кыска вакыттан соң, тиздән. Кыска вакытта һәм кирәгенчә, уңышлы рәвештә. күч. Вакыт үткәне сизелмичә.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
вакытлы — 1. Беркадәр вакыт эчендә генә бара, хәрәкәтләнә, эш итә яки кулланышта була торган; киресе: даими 2. рәв. Тиешле, кирәк чакта, нәкъ моментында бик в. килдең. Билгеле бер вакытта, куелган тәртипне бозмыйча в. ятып, в. тору. ВАКЫТЛЫ МАТБУГАТ –… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
куу — 1. Урыннан китәргә мәҗбүр итү. Сөрү, еракка җибәрү, читләштерү. Тарату җыенны куу 2. Качучы, йөгерүчене эзәрлекләп, артыннан калмыйча килү. Качарга мәҗбүр итү һәм эзәрлекләп бару 3. Алдарак баручының артыннан җитәр өчен тизлекне арттыру,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәчрәү — 1. Көч белән читкә атылу, сибелү (сыеклык тур.) күч. Кечкенә генә яки тар тишек аша яктылык үтү, яктылык үтеп чәчелү турында 2. Төрле якка барып төшү, чәчелеп барып төшү, төрле якка атылып китү (вак кисәкчекләр тур.) 3. күч. диал. Үлү, юкка чыгу… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
